تبریز پایتخت توریستی و گردشگری جهان اسلام، سومین کلانشهر ایران (پس از تهران و مشهد) و مرکز استان آذربایجان شرقی با مساحتی حدود ۱۲۰۰ کیلومتر مربع، میباشد.همچنین با جمعیت بالغ بر ۱.۵۷۹.۳۱۲ (ازسال ۱۳۸۵) چهارمین شهر پرجمعیت ایران (پس از شهرهای تهران، مشهد و شیراز) است.شمال این شهر کوه عینالی و جنوب آن ،دامنه کوه سهند بوده و همچنین سمت غرب شهر ،جلگه تبریز و دریاچه ارومیه می باشد. اولین پایتخت ایران در زمان صفویان و همچنین شهر ولیعهد نشین قاجاریان، این شهر بوده است.

قدمت تبریز با کشفیات اخیر در محوطه مسجد کبود تا ۴۵۰۰ سال هم تخمین زده شده است. در سده چهارم هجری یاقوت حموی،مشهورترین شهر آذربایجان را تبریز معرفی میکند .
این شهر دروازه‌ های متعددی داشته و دارای بیش از ۳۰۰ کاروانسرای بوده است. به دلیل مستقربودن در منطقه جغرافیایی خاص ،تبریز در معرض حوادث طبیعی مانند زلزله بوده و همچنین به عنوان بزرگ‌ترین شهر نزدیک به ارمنستان و روم شرقی آن زمان همیشه مورد تاخت و تاز دشمنان شمالی و شمال شرقی قرار گرفته‌است. به همین دلیل با وجود قدمت کهن آن ،بیشتر آثار تاریخی آن از بین رفته‌است.
تبریز یکی از بااهمییت ترین مراکز بازرگانی آن دوران و پل ارتباطی بین شرق و غرب بوده؛به همین دلیل اهمیت زیادی داشته‌است. مردمان آن از نخست به کار بازرگانی مشغول بوده اند و همچنان این فرهنگ حفظ شده‌است.
ابن حوقل (۳۶۷ ه.ش)و ابن مسکویه (۴۲۱ ه.ش) و ناصر خسرو ( ۴۳8 ه.ش) بزرگ‌ترین و آبادترین شهر آذربایجان را تبریز نامیدند .

در سال ۶۱۸ لشکر مغول به پشت دروازه‌های تبریز حمله کرد، اما تدبیر بزرگان این شهر را از حمله مغول ها مصون نگه داشت و مردم آن با بخشیدن دارایی خویش؛ شهر را از کشتار و ویرانی رها می‌سازند. این اتفاق سه بار تکرار می‌شود و در هر سه بار مردم ثروتمند تبریز همان روش را به کار می‌بندند تا این که در سال ۶۳۸ هجری قمری مغول‌ها به سراسر آذربایجان چیره می‌شوند.برخی از ایلخانیان مغول این شهر را پایتخت خود قرار می‌دهند که در زمان غازان خان تبریز زیبایی خیره کننده ای دارد. یکی از اثرهای معماری این دوره، شنب غازان خان تبریز با ابهتی تاریخی بوده،همچنین خواجه رشیدالدین فضل‌الله وزیر ایلخانیان ربع رشیدی را بنیاد می‌کند که در زمان خود عظیم‌ترین مرکز علمی و فرهنگی به شمار می‌رود و از آن همه مجد و عظمت اینک ویرانه‌های از برج‌های ربع رشیدی باقی مانده‌است.

اولین پایتخت ایران جدید در دوره صفویه تبریز بود .نزدیکی این شهر به مرز ایران و عثمانی موجب شد که این شهر در برابر تهدیدات عثمانی آسیب پذیر گرددبه طوریکه چندین بار عثمانیان تبریز را تصاحب کردند تا اینکه شاه طهماسب صفوی تصمیم به انتقال پایتخت به قزوین گرفت. تبریز در دوره قاجار لقب تاریخی دارالسلطنه را گرفت و ولیعهدهای متعدد سلسله قاجار در این شهر اقامت می‌گزیدند.
در رویداد نهضت تنباکو این شهر چون بسیاری دیگر از شهرهای ایران نقش ارزنده‌ای داشت. تبریز در جنبش مشروطه دارای نقشی مهم بود و دلیری و فداکاری کسانی چون ستارخان سردار ملی، باقرخانسالار ملی، ثقه‌الاسلام، شیخ محمد خیابانی، علی مسیو، حسین‌خان باغبان منجر به پیروزی جنبش و گرفتن مشروطه شد.

پس از اینکه محمد علی شاه قاجار مشروطه را سرکوب کرد؛تمام حرکتهای مشروطه خواهانه در کشور خاموش شد اما در تبریز و تنها در چند محله آن هنوز کسانی بودند که حاضر باشند تا پای جان از این دست آورد پاسداری کنند . ستارخان و پیروانش در محله امیرخیز در حال مقاومت بوده و به تدریج چند محله دیگر نیز در تبریز به آنها ملحق شدند.مقاومت آنها در مقابل نیروهای محمد علی شاه ، قزاقان و دیگر مدافعان استبداد ماهها ادامه داشت تا اینکه مجدداً از گوشه و کنار کشور مردم به پا خواستند و مشروطه خواهان پس از فتح تهران به پیروزی رسیدند؛در واقع باید گفت پیروزی مجدد مشروطه خواهان بر استبداد محمد علی شاه ریشه در مقاومتاین شهر داشت.

درسال ۱۳۲۴، فرقه دموکرات آذربایجان با حمایت شوروی سعی در برپائی حکومتی مستقل از دولت مرکزی ایران کرد که شهر مذکور مرکز فعالیت این گروه بود.ولی با رفتن نیروهای شوروی این فرقه هم شکست خورد.
در ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ نیز بازاریان تبریز با بستن بازارها و خطیبان تبریز با سخنرانی‌های مهم و شرکت در پخش شب نامه‌ها حضور خودرا نشان دادند.
و در نهایت ۲۹ بهمن سال ۵۶ مردم آن برعلیه رژیم شاهنشاهی شورش کردند.
زبان مردم این شهر ،درست مانند دیگر شهرهای منطقه آذربایجان، ترکی آذربایجانی می باشد.
وجه اشتقاق یا ریشه شناسی
در فرهنگ معین معنای نام تبریز به معنی "تب پنهان کن" آمده. احتمالاً منظور پنهان کننده گرما و گدازه های آتشفشانی کوه سهند بوده است.

معرفی کلی تبریز:

کانال تلگرام : https://t.me/behparvaz